γεωτροπισμός

Φαινόμενο χαρακτηριστικό για τα διάφορα όργανα των φυτών (ρίζα, βλαστό και φύλλα), η κατεύθυνση των οποίων κατά την αύξησή τους επηρεάζεται από το πεδίο της βαρύτητας. Από τη σύγκριση του γ. και του γεωτακτισμού προκύπτει ότι ο πρώτος δεν είναι παρά απλός προσανατολισμός του οργανισμού, ο οποίος στρέφεται προς την ίδια ή την αντίθετη κατεύθυνση του ερεθίσματος, ενώ ο δεύτερος αποτελεί μετακίνηση του οργανισμού προς το ερέθισμα ή αντίθετα από αυτό. Από τη στιγμή της βλάστησης, η κυρίως ρίζα του φυτού αυξάνει προς τα κάτω και έτσι βυθίζεται συνεχώς μέσα στο έδαφος (θετικός γ.). Στην αντίθετη περίπτωση, ο εναέριος κύριος άξονας του φυτού αυξάνει προς τα πάνω, με αποτέλεσμα να βγαίνει από το έδαφος (αρνητικός γ.) Υπάρχει, τέλος, η περίπτωση τα φύλλα ορισμένων φυτών (π.χ. των δικοτυλήδονων) να απλώνονται οριζόντια (πλαγιογεωτροπισμόςπλαγιοτροπισμός), με αποτέλεσμα να εκτίθεται η πάνω επιφάνειά τους στον ήλιο και να διατηρείται η κάτω στη σκιά, φαινόμενο ιδιαίτερα ευνοϊκό για τα φυτά. Οι δευτερεύουσες ρίζες και οι βλαστοί σχηματίζουν μία κατακόρυφη γωνία σταθερή για κάθε είδος, η οποία δίνει στο φυτό τη χαρακτηριστική του μορφή. Εξαίρεση σε αυτό τον γενικό κανόνα παρουσιάζουν τα αναρριχώμενα και τα έρποντα φυτά, τα φυτά με ριζώματα, ποικιλίες κλαίουσας (όπως η ιτιά η κλαίουσα) κλπ. Η επίδραση της βαρύτητας και τα αποτελέσματα του γ. μπορούν να μεταβληθούν ή να εξουδετερωθούν επιχειρώντας το πείραμα της αναποδογυρισμένης γλάστρας ενός φυτού με πλήρη αύξηση. Τότε, παρατηρείται κάμψη των ριζών προς το κέντρο του εδάφους και των βλαστών προς τα πάνω. Για να αποδειχτεί εξάλλου ότι ο γ. οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη βαρύτητα, εκτελείται το πείραμα με τον κλινοστάτη, όργανο για την εξουδετέρωση της επίδρασης της βαρύτητας στο φυτό. Αποτελείται από έναν κατακόρυφο δίσκο, που περιστρέφεται γύρω από έναν οριζόντιο άξονα και μάλιστα σε τέτοιο ρυθμό, ώστε να εξουδετερώνεται η βαρύτητα. Αν στερεώσουμε στον δίσκο φυτά με πλήρη αύξηση και θέσουμε σε κίνηση το όργανο, η αύξησή τους θα γίνει προς τη διεύθυνση προς την οποία έχουν τοποθετηθεί, δηλαδή οριζόντια. Αυτό συμβαίνει σαν να μην υπάρχει βαρύτητα, ενώ στην πραγματικότητα αυτή αντισταθμίζεται από τη φυγόκεντρο. Ο γ. διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή των φυτών. Χάρη σε αυτόν, οι ρίζες εισχωρούν βαθιά στο έδαφος προσδίδοντας στερεότητα στα φυτά, οι δευτερεύουσες ρίζες βοηθούν με την εξάπλωσή τους στη θρέψη τους και οι βλαστοί με τα κλαδιά και τα φύλλα, καθώς υψώνονται στον αέρα, εκπληρώνουν τις λειτουργίες τους με ευνοϊκότερες συνθήκες.

* * *

ο

η επενέργεια τής βαρύτητας στον καθορισμό τής διεύθυνσης την οποία παίρνει ένας οργανισμός κατά την αύξησή του.